روز سه شنبه 22 تير 1400 اولين همايش ملي قران و انسان مدرن با حضوردکتر محسن جوادي معاون فرهنگي وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي، دکتر سعيد کريمي رييس دانشگاه شهرکرد، حجت الاسلام دکتر سعيد صفي مسئول دفتر نهاد نمايندگي رهبري در دانشگاه شهرکرد و جمعي ديگر از دانشگاهيان و قرآن‌پژوهان از سراسر کشور به صورت مجازي در دانشگاه شهرکرد برگزار شد.
دکتر محسن جوادي در ابتداي اين همايش در سخناني ضمن تقدير و تشکر از رييس و مسئولان دانشگاه شهرکرد و دانشکده ادبيات و علوم انساني اين دانشگاه به خاطر اهتمام در برگزاري نخستين همايش ملي قران و انسان مدرن در تشريح معرفت اخلاقي با طرح اين پرسش که اخلاق چيست؟ اظهار کرد: مبحث اخلاق از زمان ارسطو و پيش از اسلام و حتي در ديگر اديان، با دو موضوع قابل بررسي است نخست آنکه زندگي خوب چيست و دوم راه زندگي خوب چه مي‌تواند باشد؟
معاون فرهنگي وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي افزود: درواقع در ميان موجودات عالم، تنها آدم است که مي‌تواند در خصوص زندگي خود تأمل و انديشه داشته باشد و خوب و بد زندگي خود را ارزيابي کند، اخلاق محصول انديشه در مورد خويشتن است که به تعبير فارابي «تحصيل السعادة» و «التنبيه على سبيل السعادة» را شامل مي‌شود.
اين استاد دانشگاه قم با ذکر اينکه معرفت اخلاقي در قرآن کريم با چهار عنوان و عنصر اصلي مطرح مي‌شود، بيان کرد: عنصر نخست تعقل است که در قرآن کريم به‌کرات از مفهوم تعقل و مشتقات آن استفاده شده است. اين مفهوم هم به‌صورت کلي و هم به‌شيوه غايي و ابزاري مورد استفاده قرار گرفته است.
دکتر محسن جوادي با برشمردن برخي مصاديق استفاده کلي از مفهوم تعقل در قرآن، گفت: در آيه ۱۰ سوره مبارکه ملک «وَقَالُوا لَوْ كُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ مَا كُنَّا فِي أَصْحَابِ السَّعِيرِ»، به اين نکته اشاره دارد که شقاوت با فقدان تعقل رابطه دارد و انديشيدن بسيار مهم است و نمي‌توان ناديده گرفت. در آيه ۶۰ سوره مبارکه قصص نيز تأکيد دارد که چرا فکر نمي‌کنيد و اين نعمات گذرا و ناپايدار را با جايي که رضوان و رضايت خداست مقايسه مي‌کنيد و يکي مي‌دانيد؟ اين جابجايي قرب الي‌الله و متاع دنيا خلاف عقل است و اگر تعقل باشد مسير و هدف گم نمي‌شود.
استاد فلسفه و حکمت اسلامي ادامه داد: مورد سوم آيه شريفه ۵۸ سوره مبارکه مائده است که به ابزار تعقل اشاره دارد و مردم نادان که تعقل ندارند غفلت پيشه مي‌کنند و راه اصلي و صلاح را گم مي‌کنند. اگر تعقل نباشد وجدان و شريعت هم سودي ندارند.
معاون فرهنگي وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي عنصر بعدي معرفت اخلاقي را وجدان يا الهام بيان کرد و توضيح داد: مهمترين آيه در اين خصوص آيات ۷ و ۸ سوره مبارکه شمس است و بر اساس آن، خداوند در اين آيات به نفس سوگند مي‌خورد، خداوند انسان را رها نکرده است بلکه راه را نشان داده است و نفس را با الهام کردن فجور و تقوا هدايت کرده است. خدا به‌صورت الهام و دروني‌شده مسير فجور را که نفس را ويران مي‌کند مشخص کرده و فهمانده است که عواملي چون ظلم، تهمت، دروغ و... نفس را ويران مي‌کند و عوامل پاک و محترم ماندن نفس نيز براي انسان مشخص و آشکار است. غايت اصلي آن است که انسان بتواند نفس را حفظ کند.
دکتر محسن جوادي در ادامه با طرح اين پرسش که الهام چيست، گفت: در فلسفه اخلاق جديد در غرب، انديشمنداني مانند کاتينگهام معتقدند که وجدان در جامعه غرب فراموش شده و انسان‌ها يله و رها هستند و چيزي به اسم راهنماي طبيعي و دروني وجود ندارد و علت گمشدگي غرب همين است که وجدان بايد دوباره جايگاه خود را بازيابد؛ لذا وجدان عنصري اصيل و مهم است و نبايد از آن غفلت کرد.
معاون فرهنگي وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي با بيان اينکه برخي انديشمندان معتقدند الهام و وجدان مانند دفترچه راهنماي رسيدن به گزارش مقصد است، افزود: برخي ديگر با رد اين نظريه الهام را به حس زيبايي‌شناختي و بو کشيدن راه درست تعبير مي‌کنند، اگر انسان اين حس بويايي و شامه قوي را بر حسب فطرت اصيل داشته باشد به سمت عطر دل‌انگيز کار خير پيش مي‌رود. اما انساني که فطرت و هويتش آسيب ديده باشد اين قدرت بويايي براي اعمال خير را نيز از دست مي‌دهد.
دکتر محسن جوادي گفت: وحي و کتاب را فلسفه نبوت و عنصر ديگر معرفت اخلاقي بر اساس قرآن کريم دانست و ادامه داد: بر اساس آيه دوم از سوره مبارکه بقره ترديدي در وجه هدايتي قرآن کريم نيست و اگر بخواهيم خوف و حزني در دنيا و آخرت نداشته باشيم بايد به هدايت خداوند که همان قرآن است، متوسل شويم.
وي تأکيد کرد: يکي از مشکلات انسان امروز مسئله استغنا از وحي است که با عناوين گوناگون در فلسفه اخلاق جديد مطرح مي‌شود، براي نمونه کانت چنين برداشت کرده است که خودمان بايد قانون و اخلاق را درست کنيم و نه خداوند. اين سخن نادرستي است چرا که ما قانون‌گذار اخلاق و بنيانگذار راه‌ها و اهداف نيستيم بلکه مسير و مقصد مشخص است و وحي الهي راه را نشان مي‌دهد.
اين استاد دانشگاه با تصريح اينکه بر اساس آيه شريفه سوره مبارکه بقره هدايت مختص متقين است، گفت: وحي نمي‌تواند جاي عقل را بگيرد، مراد از متقين، متقين اخلاقي هستند يعني کساني که با فکر و تعقل نفس خود را از بين نبرده و فطرت خود را آسيب نزده‌اند. لذا به تعبير علامه طباطبايي، هدايت الهي بر کساني مؤثر مي‌افتد که نفس خود را حفظ کرده باشند و اگر عقل و الهام نباشد و ذات آسيب ببيند، بر طبق آيه شريفه «وَلَا يَزِيدُ الظَّالِمِينَ إِلَّا خَسَارًا، جز خسران نخواهد بود.
معاون فرهنگي وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي افزود: هدايت الهي براي کسي است که آن‌را بخواهد لذا انسان بايد اين هديه الهي را با روي باز و فروتني بپذيرد و اين فروتني محصول عقل است که تاييد مي‌کند اين کتاب سرچشمه هدايت است.
اين مدرس دانشگاه با ذکر اينکه انسان مدرن در ميان عقل و وحي نمي‌تواند تنها به يکي اکتفا کند و ديگري را ناديده بگيرد، بيان کرد: انسان مدرن اگر از يکي از اين دو عامل غفلت کند گرفتار خواهد شد، آينده بشر و دوام زندگي بشر مدرن محصول توجه متوازن به عقل و وحي است و اگر عقل را کنار بگذارد گرفتار تصلب‌هايي مي‌شود که نمونه‌هاي آن در تاريخ وجود دارد و اگر از وحي غافل شود از تحفه‌هاي گرانقدر که در پرتو وحي نصيبش مي‌شود، محروم خواهد شد.
دکتر محسن جوادي در پايان گفت: نوعي معرفت اخلاقي با عنوان معرفت الگوگرايانه مطرح است؛ براي نمونه در آياتي که در خصوص حضرت موسي(ع) يا حضرت ابراهيم(ع) يا تبعات زندگي اقوام گوناگون در تاريخ صحبت مي‌کنند، روايت‌هايي بازگو مي‌شوند که حاوي سيره و رويه پيامبران است و اين روايات معرفت‌افزا و هدايتگر هستند.
دکتر سعيد کريمي نيز در اين همايش در سخناني گفت: در عصر معاصر دو پرسش بنيادين مطرح است نخست اينکه در چه جهاني زندگي مي‌کنيم و دوم آنکه چگونه بايد زندگي کنيم. پاسخي که انسان مدرن به پرسش نخست داده آن است که بخشي از جهان هستي قابل شناخت است و از اين رو دست از خرافه و خرافه‌پرستي انسان سنتي برداشته است، در خصوص بخش غيرقابل شناخت نيز انسان مدرن در پرتو عقلانيت سکوت اختيار کرده و به‌دنبال نظرات وحي و عرفان در اين حوزه‌ها است.
رييس دانشگاه شهرکرد افزود: انسان مدرن بايد ابتدا موضع خود را در قبال وحي که در قالب متون مقدس از جمله قرآن کريم در دسترس است، مشخص کند و تعامل خود را قرآن را در سايه عقلانيت مدرن بازتعريف کند به‌گونه‌اي که معيارهاي پسنديده انسان به چالش برخورد نکند و در عين حال، ارزش و اعتبار قرآن خدشه‌دار نشود.
دکتر سعيد کريمي در بخش پاياني سخنانش با اشاره به هدف نخستين همايش ملي «قرآن و انسان مدرن» مبني بر روشنگري در خصوص رابطه انسان مدرن با قرآن کريم، گفت: پرسش اين است که قرآن چگونه مي‌تواند باورها، عواطف و خواسته‌هاي انسان مدرن را متعادل نگه دارد و باعث شود رفتارهاي انسان‌ها آسيبي به مؤلفه‌ها و ارزش‌هاي جامعه نزند. همچنين رهاورد قرآن براي رفاه، امنيت، نظم و آزادي و رساندن انسان مدرن به مطلوب‌هاي فردي مانند ثروت، علم، قدرت، مقام و... چيست؟
حجت‌الاسلام دکتر سعيد صفي شلمزاري نيز در سخناني با ترسيم مراحل رسيدن بشر اوليه به بشر مدرن، بيان کرد: انسان مدرن چهار مرحله را براي رسيدن به نقطه امروز طي کرده است که حاکميت طبيعت با فقر فرهنگي و معرفتي، حاکميت علم، حاکميت عقل و حاکميت وحي اين چهار مرحله را تشکيل مي‌دهند؛ انتقال از سه مرحله اول به مرحله چهارم مجاهدت و انقلابي سخت مي‌طلبد که انقلاب اسلامي ايران عهده‌دار اين انتقال است.
مسئول دفترنهاد نمايندگي رهبري در دانشگاه شهرکرد افزود: برگزاري همايش قرآن و انسان مدرن ابتداي راه است وجوامع فقهي، حوزوي و دانشگاهي در اين زمينه کم‌کاري کرده‌اند و هنوز معارف قرآن کريم ناشناخته هستند و مي‌طلبد که حوزه‌هاي فرهنگي و علمي، فکري در اين خصوص داشته باشند.
«قرآن، انسان مدرن و انسان محوري»، «قرآن، انسان مدرن و عقلانيت عملي و نظري»،« قرآن، انسان مدرن و معنويت و عرفان»، «قرآن، انسان مدرن و سلامت روان»،«قرآن، انسان مدرن و اخلاق حرفه اي»، «قرآن، انسان، مدرن و سبک زندگي»، «قرآن، انسان مدرن و مطلوب هاي اجتماعي:امنيت- رفاه اجتماعي-نظم-آزادي-عدالت»،«قرآن، انسان مدرن و مطلوب هاي اجتماعي فردي: ثروت، قدرت، علم، جاه و مقام ....»، «قرآن، انسان مدرن و نهادهاي اجتماعي: قانون و حقوق بشر و شهروندي-تعليم و تربيت-خانواده-اقتصاد-سياست-دين»،« قرآن، انسان مدرن و مطالعات نوين انسان شناسي (انسان شناسي فرهنگي، انسان شناسي فلسفي...)»، «قرآن، انسان مدرن و فرهنگ و تمدن سازي»، «قرآن، انسان مدرن و بازخواني الگوهاي داستاني و اخلاقي»، «قرآن، انسان مدرن و ادبيات معاصر و نظريه هاي ادبي جديد»،« قرآن، انسان مدرن و کودک، نوجوان و جوان، قرآن، انسان مدرن و شخصيت زن و مطالعات زنان، قرآن، انسان مدرن و گفتگوي اديان و تعامل پيروان اديان، قرآن، انسان مدرن و صلح و سازگاري و عدم تخاصم، قرآن، انسان مدرن و موعود شناسي، قرآن، انسان مدرن و هنر، قرآن، انسان مدرن و تکنولوژي از مهمترين محورهاي اين همايش يک روزه بود.
دکتر عليرضا خواجه گير، دبير اجرايي اين همايش نيزدر سخناني گفت: 80 مقاله به دبيرخانه اين همايش ارسال شده بود که از اين تعداد 12 مقاله به عنوان مقاله منتخب به صورت شفاهي در همايش ارائه شد.
گفتني است، مقالات نخستين همايش ملي قرآن و انسان مدرن در ويژه نامه اي با همين عنوان چاپ خواهند شد، همچنين اين مقالات در پايگاه هاي استنادي علوم جهان اسلام(ISC) و سيويليکا نمايه خواهند شد.